در طی سال های اخیر، در مورد روشی به نام پی آر پی زانو (PRP) یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت، و تأثیر مثبت آن در درمان بسیاری از آسیب ها، مطالب بسیاری نوشته شده است.

بسیاری از ورزشکاران معروف مثل تایگر وودز (گلف باز مشهور)، رافائل نادال (ستاره ی تنیس جهان) و چندین ورزشکار دیگر، به علت مشکلات مختلفی مانند پیچ خوردگی زانوها و آسیب های جدی تاندون، از تزریق پی آر پی استفاده کرده اند.

این مشکلات، معمولاً با داروها، فیزیوتراپی یا حتی جراحی نیز قابل درمان بوده است، اما ورزشکارانی که می خواهند سریعتر به میادین برگردند، PRP را ترجیح می دهند.×بستن هشدار

با وجود تبلیغات گستره در زمینه ی PRP، هنوز هم سؤالاتی درباره ی آن وجود دارد:

• پی آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت چیست؟
• نحوه عملکرد PRP چگونه است؟
• چه مشکلاتی با PRP درمان می شوند؟
• آیا روش درمانی پی آر پی زانو، مؤثر است؟

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) چیست؟

اگرچه بخش بزرگی از خون، که پلاسما نامیده می شود، مایع است اما حاوی اجزای کوچک جامد دیگر مانند گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها نیز هست. پلاکت ها بیشتر به دلیل اهمیت بالا در انعقاد خون شناخته می شوند و علاوه بر این، حاوی صدها پروتئین به نام فاکتورهای رشد هستند، که در بهبود آسیب دیدگی ها، تأثیر زیادی دارند.

PRP، پلاسمایی است که مقدار پلاکت آن، بیشتر از مقدار پلاکت های خون است. غلظت پلاکت و در نتیجه غلظت فاکتورهای رشد داخل پلاکت، ممکن است ۵ تا ۱۰ برابر (غنی تر) از حالت معمولی باشد.

نحوه عملکرد پی آر پی چگونه است؟

اگرچه نحوه ی عملکرد پی آر پی به طور دقیق، مشخص نیست، اما مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که افزایش غلظت فاکتور های رشد در PRP، باعث سرعت بخشیدن به روند بهبودی می شوند.

برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی، درمان محل آسیب دیده به روش PRP را به دو صورت زیر انجام می دهند:

 در روش اول، پزشک متخصص، PRP را با دقت، به محل آسیب دیده، تزریق می کند. به عنوان مثال، در درمان تاندونیت آشیل (مشکلی که معمولاً در دوندگان و تنیس بازان دیده می شود و در آن تاندون آشیل، متورم و ملتهب می شود که معمولاً با درد زیادی همراه است).

برای این بیماران، معمولاً مخلوطی از پی آر پی و بی حسی موضعی، مستقیماً به بافت ملتهب تزریق می شود. درد در ناحیه ی تزریق، ممکن است طی یک تا دو هفته ی اول، افزایش یابد و ممکن است چندین هفته طول بکشد تا بیماران تأثیر آن را احساس کنند.

 روش دوم بدین صورت است که در برخی از آسیب دیدگی ها، از پی آر پی زانو برای بهبودی بعد از جراحی استفاده می شود. به عنوان مثال ممکن است تاندون پاشنه پای یک ورزشکار، پاره شده و برای ترمیم تاندون، نیاز به جراحی باشد.

مزایای تزریق پی آر پی زانو

مطالعات تحقیقاتی بسیاری در زمینه ی اثر بخشی پی آر پی در حال بررسی است. تحقیقات اخیر نشان می دهد که تزریق PRP می تواند برخی از مشکلات تاندون را بهبود ببخشد. علاوه بر این، بیشتر مقالات، تأثیر قابل توجه پی آر پی زانو در درمان آرتروز خفیف تا متوسط زانو را نشان داده است.

عواملی که می تواند روی اثربخشی درمان پی آر پی زانو تأثیر بگذارد، عبارتند از:

• ناحیه ای که تحت درمان است.
• سلامت کلی بیمار.
• میزان آسیب دیدگی. آسیب دیدگی حاد (مثل زمین خوردن) یا آسیب دیدگی مزمن (آسیب دیدگی با گذشت زمان).
• آماده سازی PRP، شامل ترکیب سلولی ماده ی تزریق شده.

چه آسیب‌هایی با پی آر پی درمان می‌شوند؟

به طور کلی هرگونه آسیب رباط یا تاندون که موجب پارگی کامل تاندون یا رباط نشده باشد، به طور موفقیت‌آمیزی با روش پی آر پی زانو (PRP) درمان می‌شود. برخی از آسیب ها شامل موارد زیر است که به اختصار وضیح می دهیم:

 آسیب های مزمن تاندون

طبق مطالعات تحقیقاتی اخیر، پی آر پی زانو در درمان آسیب دیدگی های مزمن تاندون، به خصوص بیماری تنیس البو یا آرنج تنیس بازان (آسیب دیدگی رایج تاندون قسمت بیرونی آرنج)، مؤثر است.

استفاده از PRP، برای درمان سایر آسیب دیدگی های مزمن تاندون، مثل التهاب مزمن آشیل یا التهاب تاندون کشکک زانو، بسیار امیدوارکننده بود.

با این وجود، نمی توان گفت که PRP، درمانی مؤثرتر از درمان مرسوم این آسیب دیدگی ها است.

 آسیب دیدگی های حاد رباط و عضله

اغلب اطلاعاتی که در زمینه ی PRP منتشر شده است، در مورد درمان آسیب دیدگی های حاد ورزشی، مانند آسیب دیدگی رباط و عضلات بوده است. PRP، برای معالجه ی ورزشکاران حرفه ای با آسیب های ورزشی رایج، مثل کشیدگی عضلات همستریگ ران و پیچ خوردگی زانو، استفاده شده است.

 بهبود اثر عمل جراحی

در سال های اخیر، PRP در انواع خاصی از جراحی، برای کمک به بهبودی بافت ها استفاده شده است. در ابتدا تصور می شد که PRP در جراحی شانه، برای ترمیم پارگی تاندون روتاتور کاف (تاندون کلاهک گرداننده)، مفید است. البته نتایج فعلی نشان داده است که استفاده از PRP در این نوع جراحی، تأثیر خاصی ندارد.

تحقیقات اخیر، تأثیر پی آر پی زانو را در بهبود منیسک را نشان می دهد. اما این مطالعات، هنوز در مراحل ابتدایی است. جراحی برای ترمیم پارگی رباط های زانو، به خصوص رباط صلیبی قدامی (ACL)، از جمله نواحی است که PRP روی آن انجام شده است. اما به نظر می رسد که استفاده از PRP در این ناحیه، بی فایده بوده است.

 آرتروز زانو

بیشتر تحقیقات، تأثیر پی آر پی زانو با میزان گلبول سفید پایین را در درمان آرتروز با درجه پایین تا متوسط، نشان داده است. برخی از مطالعات نشان می دهند که این نتایج، تا دو سال پایدارند. قابل ذکر است که در آرتروز های شدید این روش درمانی اثر زیادی ندارد و جایگزین تعویض مفصل زانو نیست.

 ترمیم شکستگی استخوان

برای سرعت بخشیدن به ترمیم استخوان های شکسته، از پی آر پی زانو به صورت محدود استفاده شده است. تاکنون هیچ مزیت خاصی در این زمینه مشاهده نشده است.

روش درمانی PRP می تواند بسیار امیدوار کننده باشد. اگرچه به نظر می رسد که PRP، در درمان برخی از آسیب دیدگی های مزمن تاندون، و درجه پایین تا متوسط آرتروز زانو، تأثیر خوبی دارد، اما جامعه ی پزشکی برای تأیید استفاده از PRP در شرایط دیگر، به شواهد علمی بیشتری نیاز دارد.

عوارض تزریق پی آر پی در زانو

با وجود تحقیقات کم درباره روش درمانی پی آر پی زانو، هنوز هم این روش کمترین ریسک را دارد: ممکن است درد در محل تزریق افزایش یابد، اما سایر مشکلات مثل عفونت، آسیب بافت، آسیب های عصبی و … به اندازه ی ریسک تزریق کورتیزون است.

 دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپدی